susanne gerard (sound knife in the sand) ..
pierre gerard (abstract voice, guitars, violin, electronics, field recordings) ..
physical edition in 2020 : editions wandelweiser ewr 2009 | cd | ..

thanks to antoine beuger ..


listen to on speakers ..
(ideally)


Pierre Gerard is een vanuit het Belgische Luik opererende componist, muzikant en beeldend kunstenaar. In zijn muziek werkt hij vooral met akoestische instrumenten en een elektroakoestische gitaar. Zijn discografie is behoorlijk uitgebreid, waarbij zijn muziek is verschenen bij verschillende labels, vaak in een kleine oplage. Onlangs verscheen op Dirk Serries’ label A New Wave of Jazz het album Pieces of Apparatus. Even daarvoor, in december 2020, verscheen het nu te bespreken Imprévu Visible Inversé bij Edition Wandelweiser.

Wandelweiser is een internationale groep van componisten en muzikanten, in 1992 opgericht door Antoine Beuger en Burkhard Schlothauer. De muziek die binnen de Wandelweiser-filosofie valt, heeft als kenmerken dat het gaat om spaarzame, stille en fragiele soundscapes waarin regelmatig stiltes vallen. John Cage en Christian Wolff gelden als belangrijke inspiratiebronnen en laatstgenoemde heeft zich ook een supporter van Wandelweiser getoond. Bij de groep componisten en uitvoerenden gaat het niet alleen om de functie van stilte, maar ook om de relatie van stilte met omgevingsgeluiden, plus de functie van toon daarin.

Het werk van Gerard past in de Wandelweiser-filosofie, een filosofie die overigens niet dwingend wordt opgelegd maar juist ruimte biedt om binnen bepaalde kaders nieuwe wegen te onderzoeken. Luisterend naar de muziek van Gerard, lijkt het maken van beslissingen een belangrijk onderdeel te vormen van het muzikale proces: waar wordt een noot geplaatst, waarom daar en hoe wordt die vormgegeven? Daarnaast lijken ook beslissingen in het moment, op basis van intuïtie te worden gemaakt.

Op Imprévu Visible Inversé is Gerard te horen op gitaren, viool, stem en elektronica en maakt hij gebruik van veldopnamen. Susanne Gerard is verantwoordelijk voor het geluid van een mes in het zand. De muziek is abstract, met aandacht voor elke gespeelde en niet gespeelde noot. Stiltes zijn er ook, telkens aan het einde van de dertien stukken waarin het werk is opgedeeld. Veldopnamen, zoal de natuurgeluiden in ‘Visible Inverse 2E2’ zorgen voor een rustige, kalme sfeer waarin het spel van Gerard goed gedijt. Dat geldt ook voor zijn vocalen, die een wat vreemd effect sorteren maar goed passen in de compositie en de sfeer van het werk.

De muziek van Gerard roept vragen op. Waarin schuilt de schoonheid van het spelen van dezelfde noot een paar keer achter elkaar? Wat is de functie van de omgevingsgeluiden in het geheel? Wanneer mogen tonen doorklinken en wanneer klinken ze afgeknepen, staccato? Wil de componist met de gezongen passages iets zeggen? Dat soort vragen dragen bij aan het luisterplezier. De muziek weet het brein te stimuleren. Gerard raakt met zijn compositie en uitvoering echter niet alleen op intellectueel niveau. De muziek is ook emotioneel. Opduvel ervaart verstilling en berusting maar ook hoop. Het gaat hier niet om een pessimistisch ingesteld werk; de melancholie is aangenaam.

Het maakt bij deze muziek wel uit hoe je ernaar luistert. Je hoort alles als je de cd luid afspeelt, helemaal als je dat doet via een goede koptelefoon. Maar luid afspelen hoeft niet per se. Op laag volume vallen de geluiden die aan de oppervlakte verschijnen des te meer op en dat resulteert in een heel andere luisterervaring. De muziek vertelt veel met wat die laat horen, maar ook met wat niet te horen is. Er is ruimte tussen de noten, ruimte die een onlosmakelijk onderdeel is van het werk, die bijdraagt aan de abstractie die het uitstraalt. De tonen die Gerard speelt op gitaar of viool, zijn afgemeten maar lijken ook op intuïtieve wijze tot stand te zijn gekomen. Binnen het abstracte geheel schuilt een zekere spontaniteit.

De muziek van Gerard laat nog een andere ruimte open, en dat is de ruimte voor interpretatie. Door het open karakter doet de muziek een beroep op de verbeeldingskracht van de luisteraar. Die kan muziek horen in de stilte, de sfeer op zijn eigen wijze ervaren en een eigen verhaal creëren, al dan niet in abstracte vorm. Tot slot biedt de muziek ruimte voor onthaasting: rustig zittend, met de ogen gesloten, kun je verzeild raken in een andere wereld, een waarin de jachtigheid van het dagelijkse bestaan is verdwenen.

Het werk van Gerard biedt dus veel ruimte met wat niet gespeeld wordt, maar laten we niet vergeten dat juist veel wél muzikaal ingevuld en verteld wordt, door bijvoorbeeld een flard van een melodie, heldere gitaartonen, spannende elektronica, herkenbare field recordings. Er is veel aandacht voor intonatie en voor klankkleur en er valt ook gewoon puur te genieten van Gerards subtiele gitaarspel. In al zijn minimalisme is de muziek veelomvattend. Daar ligt de kracht van Imprévu Visible Inversé, dat bij herhaalde beluistering steeds opnieuw een aangename sensatie teweegbrengt.

14 mei 2021

Gert Derkx > opduvel



De Belgische gitarist Pierre Gerard opereert in de luwte. Weliswaar heeft hij inmiddels een vrij uitgebreide discografie bij elkaar gesprokkeld, maar daar zitten veel uitgaves in eigen beheer bij en op kleine labels. Ik kwam hem twee jaar geleden op het spoor, toen verscheen bij Edition Wandelweiser ‘Soleil Clandestin’ dat hij maakte met Bruno Duplant. Onlangs verschenen er twee nieuwe albums vrijwel tegelijkertijd op mijn pad. Bij Dirk Serries’ A New Wave of Jazz verscheen ‘Pieces of Apparatus’ en bij Edition Wandelweiser zag ‘Imprévu Visible Inversé’ het licht. Een goede reden om weer eens aandacht te besteden aan deze veelzijdige musicus en zijn werk meer bekendheid te geven.

Ik noem Gerard nu wel gitarist maar eigenlijk is dat niet geheel terecht. Hij is veeleer een
klankkunstenaar die daar soms een gitaar bij gebruikt, maar regelmatig ook andere instrumenten inzet. Het gaat met andere woorden veel meer om de klank en wat die teweeg brengt dan om het instrument. In de vijf stukken waar ‘Pieces of Apparatus’ uit bestaat valt dan ook niets te ontdekken als het gaat om klassieke structuren. Er is geen harmonie, geen melodie, geen ritme, louter een constellatie aan losse aanslagen, omgeven door stiltes, of zoals Gerard zijn werkwijze zelf omschrijft op zijn website: “over time i could describe this research more intuitive than minimalist”. Ik zie het hem zo doen, licht voorovergebogen, zoekend naar de juiste klanken op zijn akoestische gitaar en voor Gerard zal er ongetwijfeld samenhang in zitten, maar ik kan het niet ontdekken. Een bijzonder abstracte klankwereld dus en het valt te prijzen dat Serries het aandurft om dit kunststuk op Cd uit te brengen. Het past prima bij de nieuw ingeslagen weg, maar een verkoopsucces zal dit niet worden. En toch valt hier voor de geoefende luisteraar die graag het experiment aangaat genoeg te genieten. Met louter een akoestische gitaar weet hij hier zeker te boeien. En net als bij abstracte poëzie, daar heeft zijn werk wel iets van weg, werkt ook Gerard met geïsoleerde klanken omgeven door stiltes, aan galm lijkt de man een hekel te hebben, nog voor hier sprake van kan zijn stopt hij de klank al af.

In het uit dertien delen bestaande ‘Imprévu Visible Inversé’ hanteert Gerard een uitgebreider instrumentarium, we horen hier ook een viool, elektronica, veldopnames en zijn eigen stem. Verder voegt Susanne Gerard, zijn vrouw? zich bij hem met een “sound knife in the sand’, geen idee wat ik me hierbij voor moet stellen. Die grotere diversiteit aan instrumenten levert vanzelfsprekend een heel ander klankbeeld, zeker de toevoeging van veldopnames en vocalen zijn daarbij beslist de moeite waard. Het leidt tot dertien miniaturen, met ieder een eigen klankwereld, van elkaar gescheiden door lange stiltes. Toch is het verdere procedé niet wezenlijk anders. Ook hier spelen intuïtie en toeval een allesbepalende rol.

Geplaatst 22 november 2021

Ben Taffijn > nieuwenoten